หน้าที่ 3

ค้นคว้า ทดลอง สรุปผล และการจัดทำโครงการ

        เมื่อจ้าหน้าที่ผู้เกี่ยวข้องได้รับพระราชดำริแล้วก็จะนำไปศึกษาค้นคว้าข้อมูลรายละเอียดเพิ่มเติม ทำการทดลองจากข้อมูลต่างๆ ที่ได้ ทดสอบจนแน่ใจ แล้วจึงสรุปผฃออกมาเป็นแนวทางเพื่อประกอบการจัดทำโครงการ

         ในกระบวนการดังกล่าว  พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวพระราชทานแนวทางว่า พระราชดำริของพระองค์เป็นเพียงข้อต้องนำไปพิจารณา วิเคราะห์ กลั่นกรองตามหลัวิชาการก่อนเมื่อความเป็นไปได้และมีประโยชน์คุ้มค่า เห็นว่ควรจะทำก็เป็นไม่เหมาะสมก็สามารถล้มเลิกได้ ดังที่ ดร.สุเมธ ตันติเวชกุล ได้ให้สัมภาษณ์ถึงการพระราชทานแนวทางในการทำงานแต่ละครั้งว่า

          “ศิลปะอย่างหนึ่งของพระองค์ท่านคือ  ความเป็นครูน้อยครั้งที่จะมีพระราชระแสรับสั่งที่สมบูรณ์นั้น เพราะฉะนั้นตลอดระยะเวลา ๒๖ ปี ที่ถวายงานมานั้นจะสังเกตว่าพระองค์ท่านจะทรงตั้งคำถามทีละ ๒๐ เปอร์เซ็นต์ ทีละ ๒๕ เปอร์เซ็นต์ ให้หัวสมองเราคิด ให้เราไปต่อยอดคำถามนั้นเอง ถ้าไม่ได้ ก็มาถาม พระองค์ก็ทรงเติมให้”

ลงมือปฏิบัติ

         เมื่อจัดทำโครงการเสร็จเรียบร้อย ผ่านการพิจราณาตามลำดับขั้นตอน จนอนุมัติโครงการและงบประมาณแล้ว หน่วยงานที่เกี่ยวข้องจะดำเนินงานปฏิบัติจริง

            พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงให้ความสำคัญกับขั้นตอนการปฏิบัติงานเป็นอย่างมาก ด้วยทรงถือว่าเป็นวิธีหนึ่งในการถ่ายทอดแนวทางและความรู้ให้กับราษฎรเกิดความเข้าใจอย่างลึกซึ้งและสามารถเห็นภาพจริงได้ โดยทรงเล็งเห็นว่าการปฏิบัติมีความสำคัญไม่น้อยกว่าทฤษฎี เพราะทำให้เกิดความรู้ที่แจ่มชัด เป็นการนำความรู้ไปใช้ให้เกิดประโยชน์ แลกเปลี่ยนความคิดเห็นและประสบการณ์ตามครรลองตามวิถีประชาธิปไตย ดังตัวอย่างที่เห็นชัดเจนคือ ศูนย์ศึกษารพัฒนาอันเนื่องามจากพระราชดำริที่กระจายอยู่ทั่วภูมิภาค เป้นโครงการพฒนาเพื่อความเป็นอยู่และคุณภาพชีวิตของประชาชนในท้องถิ่น

         ดังพระองค์ได้พระราชทานพระราชดำรัสในโอกาสที่คณะอำนวยการ  และอาจารย์ใหญ่จากโรงเรียนต่างๆ ในเขตอำเภอดุสิต ‘กลุ่มจิตรลดา’ เข้าทูลเกล้าฯถวายเงินโดยเสด็จพระราชกุศลตามพระราชอัธยาศัย  

เมื่อวันที่ ๑๘ มีนาคม พ.ศ  ๒๕๒๓

ติดตามผล

            ในขั้นตอนของการติดตามผลการดำเนินงานนั้น แต่ละหน่วยงานที่ปฏิบัติงานร่วมกัน จะต้องมีการติดตาม ประเมินผล เป็นระยะที่สำคัญคือ พระบทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวจะเสด็จพระราชเนินลับไปยังโครงการนั้นๆ ทุกเมื่อมีโอกาสเพื่อทอดพระเนตรความก้าวหน้าและติดตามผลงานเป็นไปตามพระราชประสงค์ และในกรณีที่เกิดปัญหาอุปสรรค ก็จะชี้แนะแนวทางปัญหานั้น

โครงการหลากหลายอันก่อเกิดจากพระราชดำริ

           โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริต่างๆ สามารถสรุปได้เป็น ๒ลักษณะ คือ

๑.      โครงการที่มีลักษณะของการศึกษา ค้นคว้า ทดลอง เป็นการส่วนพระองค์ เป็นโครงการเพื่อเตรียมพร้อมในด้านข้อมูลและความรู้ที่จะทรงนำไปประยุกต์ใช้ในการแก้ไขปัญหาและเผยแพร่แก่ราษฎรต่อไป

๒.    โครงการที่มีลักษณะแก้ไขปัญหาให้ราษฎร โดยเริ่มจากพื้นที่เฉพาะ ด้วยการใช้รูปแบบพัฒนาแบบผสมผสาน ( Integrated  Development) จากนั้นจึงขยายขอบเขตออกไปสู่พื้นที่ที่กว้างขึ้น

โครงการตามพระราชประสงค์

                โครงการพระราชประสงค์เป็นโครงการซึ่งทรงศึกษาทดลองปฏิบัติเป็นส่วนพระองค์ โดยทรงศึกษาปรึกษาหารือกับผู้เชี่ยวชาญในด้านต่างๆ ทรงแวงหาวิธีการทดลองปฏิบัติทรงพัฒนา ส่งเสริม และไขดัดแปลงวิธีที่การเป็นระยะเวลาหนึ่ง  เพื่อดูแลผลผลิตทั้งในพรราชฐานและนอกพระราชฐาน โดยททรงช้พระราชทรัพย์ส่วนพระองค์ในการดำเนินการทดลองจนกว่าจะเกิดผลดี

           โครงการตามพระราชประสงค์ที่สำคัญคือ โครงการส่วนพระองค์จิตรดา ซึ่งถือเป็นองค์ส่วนพระองค์ที่ทำให้เกิดโครงการพัฒนาอันเนื่องมาจาพระราชดำริตามมาอีนับพันโครงการ โครงการส่วนพระองค์สวนจิตรดานี้จึงเป็นโครงการทดลองเพื่อเก็บข้อมูลไว้ศึกษา และเปิดกว้างให้ผู้สนใจได้เข้ามาขอข้อมูลไปศึกษาและปฏิบัติตาม ทุกงานในโครงการเป็นโครงการตัวอย่าง และเป็นโครงการที่ไม่หวังผลกำไร โดยแบ่งออก ๒ รูปแบบ คือ

           ๑.โครงการการแบบไม่ใช้ธุรกิจ เป็นโครงการที่ได้รับการสนับสนุนจากหน่วยงานราชการหลายหน่วยงาน ไม่รายรับและรายจ่ายประจำ เช่น การเลี้ยงและขยายพันธุ์ปลาหมอเทศ ทำป่าไม้สาธิต หาข้าวทดลอง เลี้ยงโคนม การเลี้ยงขยายพันธุ์ปลานิล ปลูกข้าวไร่ จัดทำก๊าชชีวภาพ เพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อพืชสวนพืชสมุนไพร อาคารวิจัย

         ๒. โครงการแบบกึ่งธุรกิจ เป็นโครงการที่มีรายรับและรายจ่าย แต่ที่เรียกว่ากึ่งธุรกิจเพราะไม่การแบ่งผลกำไร เพราผลกำไรที่ได้มาขยายงาน ได้แก่ โรงโคนม ศูนย์รวมนม โรงสีข้าวทดลองโรงบดและอัดแกลบ ห้องปฏิบัติคุณภาพของผลผลิต โรงผลิตน้ำผลไม้ โรงนมผงสวนดุสิต โรงนมเม็ด โรงเนยแข็งโรงอบผลไม้โรงบดและอัดแกลบโรงกลั่นแอลกอฮอล์เพื่อค้นคว้าน้ำมันเชื้อเพลิง

โครงการหลวง

         โครงการหลวง เป็นโครงการสำคัญทางภาคเหนือเพื่อแก้ไขปัญหาการทำกินของราษฎรเขาในอดีตที่ปลูกฝิ่นขายเป็นรายได้หลัก โครงการหลวงได้นำพันธุ์ไม้เมืองหนาวที่มีค่าทางเศรษฐกิจ ทั้งไม้ดอก ไม้ผลเข้ามาทำการทดลองปลูกในพื้นที่ทดแทนการปลูกฝิ่น โดยได้รักการสนับสนุนช่วยเหลือจากต่างประเทศต่างๆ การทดลองค่อยเป็นค่อยไปเพื่อให้เกิดผลที่สมบูรณ์แบบ ในเวลาไม่กี่ปีการปลูกไม้หนาวในโครงการหลวงก็ประสมความสำเร็จอย่างสูง และถ่ายทอดขยายความรู้นี้ไปสู่ชาวเขา กลายเป็นอาชีพหลักอย่างจริงจังสืบเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน จนสามารถสร้างรายได้ให้กับชาวเขาจนเลิกปลูกฝิ่นในที่สุด

โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ

   โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ก่อเกิดขึ้นนับตั้งแต่เมื่อครั้งที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชดำเนินกลับจากทรงศึกษาต่อในประเทศสวิตเซอร์แลนด์ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๙๔ ได้ทรงมีพระราชดำริที่จะริเริ่มดำเนินกิจกรรมต่างๆ เพื่อบำรุงสุขราษฎรให้มีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น โดยพระองค์จะเสร็จพระราชดำเนินไปทรงเยี่ยมราษฎรทั่วประเทศ เพื่อทรงสัมผัสชีวิตความเป็นอยู่เพื่อทรงเข้าถึงปัญหาที่แม้จริงของราษฎร

หลักการสำคัญของโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำรินั้น มีดังนี้

๑.เป็นการแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้า ที่มุ่งช่วยเหลือแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าที่ราษฎรกำลังประสบอยู่และต้องการแก้ไขปัญหาอย่างรีบด่วน

๒. การพัฒนาต้องไปตามขั้นตอน ตามลำลับความจำเป็น พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงเน้นที่การพัฒนาที่มุ่งสร้างความเข้มแข็งให้แก่ชุมชนในลักษณะการพึ่งตนเอง โดยใช้คำว่า ‘ ระเบิดจากข้างใน’ คือการทำให้ชุมชนมีความเข้มแข็งก่อน แล้วค่อยขยายสู่สังคมภายนอก ไม่ใช่นำความรูเจริญจากสังคมภายนอกเข้าภายไปหาชุมชนที่ยังไม่ทันมีโอกาสได้เตรียมพร้อม

๓. พึ่งตนเองได้ การพัฒนาตามแนวพระราชดำริเพื่อแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าในเบื้องต้น นำไปสู่การพัฒนาให้แก่ประชาชนสามารถอยู่โดยพึ่งตนเองได้ไนที่สุด